Duygudurum dengeleyicileri (mood stabilizatörler)
Bu ilaçlar hem bipolar bozukluğun akut (alevlenme) döneminde, hem de yeni hastalık dönemlerinin engellenmesi, yani koruma tedavisinde uzun süreli olarak kullanılır.
- Lityum (Lithuril®): Bu gruptaki en eski, en ekonomik ve çoğu hastada hala en etkili ilaçtır. Yaklaşık 60 yıldır bipolar bozukluk tedavisinde kullanılmakta olup, uzun dönemde bipolar bozukluğa bağlı intiharları önlediği kanıtlanmıştır. Hem mani, hem de depresyon dönemlerini önler hem de bu alevlenme dönemlerinde etkilidir.
Lityumun en çok karşılaşılan yan etkileri; çok su içme, çok idrara çıkma, bazı genç hastalarda sivilceye neden olma, mide bulantısı, ellerde titremedir. Uzun süreli yan etkileri ise, özellikle yüksek dozda kullanıldığında tiroid bezi işlevinin az çalışmasına (hipotiroidi) neden olması, uzun yıllar içinde ise yüksek dozlarda kullanıldığında böbrek işlevlerini etkilemesidir. Bu nedenle lityum kullanan kişilerin 6 ayda bir tiroid işlevleri T3,T4, TSH testleri, yılda bir böbrek işlevleri ile kontrol edilmelidir. Lityumun koruma tedavisinde, yeni hastalık dönemlerini önleme başarısı %70-80 civarındadır. Lityumu düzenli kullanmasına rağmen yeterli olmadığı durumda ya başka bir duygudurum dengeleyicisi ile değiştirilir ya da iki ilaç birlikte kullanılır. Bazen de akut hastalık dönemi tekrarlarsa lityumla birlikte o döneme uygun geçici süreyle antipsikotik ilaçlarla birlikte kullanılır.
Lityumla ilgili önemli noktalardan biri de sık sık kan liyum düzeyinin kontrolüdür. Bunun için en son içilen lityumdan 12 saat sonra (genellikle sabah) kan vermek gerekir. İlacın tedavi aralığı (kanda 0.6-1.00 mEq/L) dar olup, bu aralığın altındaki düzeyde genelde etkili olmaz, üzerinde ise yan etkileri artar hatta ciddi zehirlenmelere neden olur. Genellikle akut hastalık dönemlerinde lityum kan düzeyinin 0.8-1.2 düzeyinde, koruma döneminde ise 0.6-0.8 düzeyinde olması gerekir.
- Valproat, Valproik asit: (Depakin®, Depakin Chrona®, Convulex®):
Aslında epilepsi (sara nöbetleri) tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Hem mani, hem karma dönem hem de koruma tedavisinde kullanılır. Uzunyıllardır, bipolar bozukluk tedavisinde de başarıyla kullanılmaktadır. Lityumun yetersiz kaldığı özellikle hızlı döngülü (yılda dörtten fazla hastalık dönemi geçiren), psikotik belirtili ve karma dönemler yaşayan bipolar kişilerde tek başına ya da lityumla birlikte kullanılır. Bu ilaç için de kan düzeyi (50-120 micro g/ml) arasında ölçümü gereklidir. Saç dökülmesi, kilo arışı, adet düzensizlikleri gibi yan etkiler görülebilir.
- Karbamezepin; okskarbazepin (Tegretol®, Teril®): Epilepsi ve bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Hem mani dönemi hem de koruma tedavisinde kullanılır. 6-10 micro g/ml kan düzeyinde tutulur. Bu ilacı kullanan hastalarda belli aralarla karaciğer işlevlerine bakılmalıdır.
- Lamotrijin (Lamictal®, Pinral®): Epilepsi ve bipolar bozuklukta depresif hastalık dönemlerinin önlenmesinde kullanılır. Akut depresyon dönemi tedavisinde de kısmen yararlıdır. Düşük dozlarda başlanıp 8-12 hafta içinde istenen doza yavaşça arttırılır. Cillte kızarıklık şeklinde lezyonlar, nadiren de iç organları da etkileyebilecek daha tehlikeli Stevon Johnson sendromu diye adlandırılan bir yan etki görülebilir. Ancak bu yan etki binde bir gibi bir oranda ve hızla doz arttırıldığında görülmektedir. Özellikle şiddetli depresyon dönemleri geçiren kişilerde etkili bir koruma ilacıdır.